Vay Gạo – Câu chuyện xúc động ý nghĩa nhân văn

Tiếng trống tan trường vang lên. Cô giáo chủ nhiệm gập quyển giáo án quay xuống lớp:

– Còn em nào chưa hiểu thì giơ tay nhé. Đây là những bài học rất quan trọng trong phần thi tốt nghiệp đấy. Thằng Nam uể oải gập quyển vở bỏ vào cặp. Thực ra nó chả hiểu gì. Cả tiết học nó không thể tập trung được. Tiết học cuối nó đói quá, chân tay nó bủn rủn, tai nó đã ù đi. Cũng tại sáng nay nó không hề có gì vào bụng, nó càng đói hơn mỗi khi nghĩ đến trưa nay về không biết kiếm gạo ở đâu để thổi cơm.

Bố nó đi công tác mai mới về, còn bu nó sáng sớm đi làm dặn nó trưa học về sang nhà hàng xóm vay gạo về thổi cơm cho mấy anh em.

Lại vay gạo ư? Nó đã chai mặt lắm rồi. Cả cái xóm mỏ ấy, chẳng nhà ai là nó không đến vay. Nhà họ cũng khó khăn chứ, nhưng nhìn vẻ mặt thiểu não với câu nói mủi lòng của nó nên họ cũng không nỡ chối.

Chả hiểu sao mà cả nhà nó ăn khoẻ thế? Tiêu chuẩn sổ gạo được gần tạ rưỡi với tám nhân khẩu vẫn chả đủ ăn. Cứ nói là gạo chứ thực ra phần nhiều là mì, mạch về độn. Thôi thì gì cũng được, miễn sao là no cái bụng. Nghĩ đến đấy nó lại ước có bát cháo mạch bung cho tí đường lúc này cũng hết ý.

Cả lớp đã ùa ra sân trường. Lũ bạn đã nhanh chân phốc lên xe đạp lượn vèo qua mặt nó. Kệ, nó lững thững đi bộ ra bến xe công nhân gần đó. Nhà nó nghèo không có xe, mà đi nhờ bạn bè nhiều cũng ngại nên nó thường đi ké xe công nhân. Nó cũng khái tính lắm.

Ngồi trên cái ghế xi măng trong nhà chờ, nó từ từ lả đi vì mệt và đói. Bến xe lúc ấy vắng, chỉ có tiếng lạch cạch bên trong căng tin cạnh chỗ nó nằm. Mẻ bánh nướng vừa ra lò toả hương thơm nức khiêu khích khứu giác nó, làm nước miếng nó tứa ra, bao tử nó kêu gào ầm ĩ. Ước gì có ai đó cho nó hai đồng, chỉ cần hai đồng thôi là nó mua được một cái bánh nướng thơm phức kia rồi. Có tiếng động ngay phía trên đầu:

– Ê cu! Ngồi dậy, sao lại nằm ngả ngón thế này.

Nó lồm cồm ngồi dậy. À, hoá ra đã đến giờ đi ca. Cả bến xe lúc này lác đác công nhân, họ xếp hàng mua bánh ăn đầu ca. Nó lấm lét nhìn khắp lượt, chả quen ai cả. Nó đành ôm cặp sách, lững thững bước ra sân bến. Cũng may, vừa lúc ấy có chiếc xe Trâu (xe chở công nhân) tạt vào đón mấy chị tiếp phẩm.

Nó tiến lại xin đi nhờ. Không ai từ chối nó. Một mình nó đứng trong thùng xe rộng thênh thang, ở giữa có một gánh rau dưa và rổ trứng vịt. Xe đi qua những ổ gà xóc nẩy tâng tâng, nó bám vào cây sắt bắc ngang thùng xe là yên tâm lắm, nhưng còn rổ trứng? Nó đưa một chân đỡ mép rổ, cũng đỡ xóc hơn đấy. Nó nhìn những quả trứng nằm ngay ngắn trong rổ… ôi, nếu nó là trứng luộc nhỉ? Mà không cần, nó tự luộc cũng được.

Nghĩ thế nó rón rén thò tay nhón vài quả bỏ vào cặp, chẳng ai biết. Rồi nó ung dung đứng lên thùng xe như trước. Nhìn vào trong ca bin thấy bóng người lắc lư theo nhịp xe chạy. Tự nhiên nó thấy xấu hổ, lương tâm nó day dứt. Và lòng tự trọng của nó đã chiến thắng cám giỗ, nó lặng lẽ móc trong cặp ra mấy quả trứng trả về chỗ cũ.

Xe về gần đến nhà, nó đưa tay ra đập nhẹ vào nóc ca bin. Bác tài xế dừng xe, ngoái đầu ra cửa cười toe toét:

– Xuống hả?

Nó hấp tấp gật đầu lia lịa. Về đến nhà, mấy đứa em nó vẫn nheo nhóc chờ. Vất vội cặp sách, nó vơ cái rá sang nhà hàng xóm. Nhưng hôm nay thật xui xẻo, nó đi mấy nhà mà không vay nổi bơ gạo. Có nhà đi vắng, có nhà thì họ cho xem cả cái hòm gạo đã trơ đáy. Chỉ còn mỗi nhà chú Tiến đầu dốc là nó chưa đến. Nhà chú ấy khá giả mà sống cũng rất chan hoà thân thiện.

Nhưng nó ngại, vì nhà chú ấy có cái Hiền học cùng lớp với nó. Tuy lực học bình bình nhưng cái Hiền như một bông hoa rực rỡ nhất lớp, Bọn con trai trong lớp xì xèo thách đố nhau tán tỉnh nhưng rốt cục thằng nào cũng lắc đầu thất bại. Còn nó, mỗi lần bị cái Hiền hỏi bài nó như bị phải gió, miệng ú ớ lắp ba lắp bắp.

Bây giờ thì sao nhỉ? Lòng tự trọng nó vẫn cao ngất, nhưng hình ảnh mấy đứa em nó đói mờ mắt vẫn cứ nhìn nó không chớp. Nó lấy hết can đảm bước vào. Cả nhà chú ấy đang ăn cơm. Nó lập tức quay đầu, vô tình cái rá quệt nhẹ vào cánh cổng gây ra tiếng động.

Nó bước về nhà với cái rá trống trơn. Lũ em ngơ ngác nhìn nó. Nó khoát tay chỉ ra vườn. Vườn nhà nó trồng rặt mỗi loại rau khoai lang và mấy cây mít còi cọc. Bởi dưới cái nền đất ấy chỉ có sỏi cát với xỉ than hoà trộn với nhau thì chẳng có loại rau củ nào lên được, ngoại trừ mấy luống khoai để lấy dây nuôi lợn.

Mấy anh em nó lúi húi một lúc hái được một rổ rau đầy. Nó mang ra bờ giếng định rửa. Đang lụi hụi thì thấy có giọng con gái ngay sau lưng nó. Ngoảnh lại nó giật mình thấy cái Hiền, trên vai quẩy đôi thùng gánh nước.

– Cho tớ xin gánh nước nhé, mà sao giờ nhà cậu mới nấu cơm à?

Nó chết sững như trời trồng, nhưng rồi chợt nhớ ra điều gì đó, nó nghiêng mình che đi cái chậu rau khoai dưới nền.

– Ơ, mùa này giếng nhà Hiền cũng đầy nước mà?

– Giếng nhà tớ bị con nhái nhảy xuống nên tớ sợ. Sao? Định không cho hả?

– Không! Không! Ý tớ không thế…

Nó nói vậy nhưng vẫn nghi ngờ cái Hiền nói dối, bởi mấy hôm trước nó bị rơi gầu, định thòng dây tụt xuống. Đúng lúc cái Hiền sang xin nước, nói là nhà mất gầu. Nó độc cái quần đùi sũng nước vừa từ dưới giếng leo lên, cái Hiền giằng ngay cái gầu từ tay nó, thản nhiên cúi xuống múc.

Bỗng con út nhà thằng Nam từ đâu chạy đến:

– Chị Hiền ơi nhà em không có cơm đâu. Anh Nam bắt em ăn rau khoai luộc đấy.

Thằng Nam như muốn độn thổ, nó không biết trốn đâu cho bớt xấu hổ. Cái Hiền nghiêm mặt:

– Sao cậu sỹ rởm thế? Cậu để nó đói thế mà coi được à? Nói rồi nó kéo tay con Út lên phía nhà nó. Lát sau hai chị em nó đã chẹo mình cắp một rá gạo xuống.

– Cậu để đấy vào nấu cơm cho chúng nó đi, rau đấy để tớ rửa cho, tớ cầm thêm tí mỡ đấy, cậu xào nhé.

Nó lắp bắp định nói lời cảm ơn, nhưng cái Hiền át đi:

– Không ơn với huệ gì cả. À, từ mai cậu phải đi xe tớ để tranh thủ về sớm nấu cơm cho mấy đứa trẻ. Nghe chưa!

Nó chỉ biết gật đầu lia lịa chấp nhận.

Hôm sau, bọn lớp mắt tròn mắt dẹt thấy thằng Nam đèo cái Hiền trên chiếc xe đạp Pha-phô-rít màu gạch cua sáng bóng, lượn qua khe giữa của hai gốc xà cừ, lại còn đảo lại một vòng như muốn khẳng định chủ quyền rồi mới bước vào lớp. Một thằng thẽ thọt thở dài đầy ganh tị:

– Thằng ấy thế mà son. Nhưng dù sao hai đứa cũng xứng đôi mà.

Phạm Thạch